بررسی بازنمایی گفتمان با قالب های زبانی مختلف در مطبوعات

در این تحقیق که بر پایه تحلیل گفتمان انتقادی انجام می گیرد، به بررسی چگونگی استفاده ابزاری از زبان برای بیان گفتمان ها ، همسو با ایدئولوژی مورد نظر نهادها و ایدئولوژی حاکم، توسط مطبوعات پرداخته می شود. رسانه ها، شیوه های کلامی مشخصی را در جهت اهداف و آرمان های حاکم برآن نهاد یا جامعه، برای بازنمایی گفتمان ها انتخاب می کنند که هر چند با ظاهری طبیعی و مبتنی بر باورهای عام و یا به عنوان "عقل سلیم" طرح می شوند اما در واقع انتقال دهنده نقطه نظرات نهاد ناظر هستند. در این تحقیق منابع اصلی مورد استفاده، نظریه ها و تحقیقات انجام شده در خصوص تحلیل گفتمان انتقادی توسط اندیشمندانی نظیر فوکو، فالر، لاکلا و موف، ون دایک و فرکلاف است. در چارچوب نظری تحقیق حاضر، ابتدا واژگان و مفاهیم کلیدی شامل زبان، گفتمان، بازنمایی و ایدئولوژی توصیف شده، سپس نظریه های مطرح در تحلیل گفتمان انتقادی، نظریه های فوکو، فرکلاف، ون دایک و لاکلا و موف مختصراً بیان شده است. چهارچوب نظری تحقیق حاضر، مفاهیم کلان خود را از فوکو و لاکلا و موف به وام گرفته است. مدل تحقیق، تلفیقی است از مدل های ارائه شده توسط فرکلاف و ون دایک، مبتنی بر ویژگی های صوری در متن. این ویژگی های صوری زبانی به سه دسته کلی واژگان، دستور و ابرساختار تقسیم شده اند. در بخش واژگان نوع عبارتبندی، سبک واژگانی و ارزش بیانی و در بخش دستور کنشگری، جملات معلوم و مجهول، شیوه نقل قول، وجه جملات و ضمایر توصیف می شوند. در بخش ابرساختار، طرح واره های کلی به عنوان نظام های سازمان دهی قالب خبری مطرح می گردند. فرضیه های تحقیق به این شرح می باشند1. مطبوعات از ساختار های زبانی ویژه ای برای بازنمائی گفتمان ها استفاده می کنند.؛2. ساختارهای زبانی بار ایدئولوژیک دارند و روزنامه ها کاملا آگاهانه برای بیان هرگفتمان از قالب های خاص زبانی استفاده می کنند. و3. قالب های زبانی به لحاظ مفاهیم و تأثیرات ایدئولوژیک، همسو با ایدئولوژی حاکم بر رسانه انتخاب می گردند. برای انجام این تحقیق پنج روزنامه صبح کشور با جهتمندی های متفاوت سیاسی در نظر گرفته شد. با مطالعه روزنامه ها پنج رویداد و یا اتفاق مهم ( به عنوان بخشی از یک گفتمان) که به لحاظ اهمیت، همه روزنامه های منتخب در تاریخ های یکسان، خبری در خصوص آنها به طبع رسانده بودند، به عنوان دستمایه اصلی تحقیق در نظر گرفته شدند. این خبرها از لحاظ قالب های زبانی مشخص که شامل ساختار واژگانی، دستوری و ابرساختارها بودند، مورد بررسی و مقایسه قرار گرفتند تا مشخص گردد که هر روزنامه از چه قالب های زبانی و در راستای چه اهدافی استفاده کرده است و این قالب های زبانی مبین چه مفاهیم ایدئولوژیکی هستند. بررسی بازنمایی گفتمان در روزنامه ها نخست روشن می سازد که ساختارها ی مختلف زبانی دارای بار ایدئولوژیک هستند و هر قالب زبانی تحت تأثیر بافت و شبکه گفتمانی که در آنها به کار برده می شود، مفهوم ایدئولوژیک خاصی را به مخاطبین القاء می کند. دیگر آنکه تفاوت قالب های زبانی به کار رفته در خبر روزنامه ها برای بازنمایی یک رویداد واحد، مشخص می سازد که مطبوعات بر تفاوت بار ایدئولوژیک قالب ها و ساختارهای زبانی آگاهند و با انتخاب هدفمندانه قالب ها هر رویداد را همسو با ایدئولوژی حاکم بر خویش بازنمایی می کنند و از این طریق بر آراء عمومی و گفتمان ها تأثیر می گذارند. این تأثیرات همسو با اهداف ایدئولوژیک هر روزنامه و نهاد ناظر بر آن است.